EMIGRACIONI, PROVA E MADHE E KARAKTEREVE NJERËZORE
Një kujtim për
pseudonimin letrar Mitro Qeparoi
Dëshiroj të tregoj se çfarë është himarioti i vërtetë në një
episod nga fillimet e botimit të "Egnatias" që nuk harrohen
lehtë.
Në Athinë, që në fillim më afroi ndihmën e vet bujare
një burrë i ndershëm nga Qeparoi i Himarës, që e kisha njohur qysh në vitin
1973, në minierat e Tuçit në Pukë, e do të më bëhej në emigracion vëlla e
shkuar vëllait.
Pa farë interesi personal, por në mënyrë vullnetare e
shpërndante gazetën “Egnatia” bashkë me mua dhe shpesh herë edhe me Kosta
Cancon, të dielave në Monastiraq, ku bëhej pazari i madh i Athinës. E meqë
gazetën e kishim ende ilegale, siç ishin ne të gjithë emigrantët, ashtu edhe
e shpërndanim; fshehurazi.
Ishte viti 1993. Kryeministër ishte Kostandin
Micotaqi, që kish fillluar në mënyrë masive përndjekjen e shqiptarëve
emigrantë. E, po të të gjenin me gazeta shqiptare nëpër duar nuk qe gjë e
lehtë. Pasojat fizike do të ishin tepër të rënda dhe ekstradimi as që vihej në
dyshim.
Por, miku im qeparotas nuk ish nga ata
që e njihnin frikën. Ai burrë fisnik që i kishte në trup gjurmët
e plagëve të plumbave që kishte marrë kur donte të kalonte kufirin (por pa
sukses) në vitet 80 për të shkuar në botën e lirë, nuk e hante me sy
frikën sepse ishte si një zgalem që pëlqente dallgët dhe sfidonte
rrezikun.
Por edhe mirësinë e dinte Mitro
Qeparoi, sepse kur ishte plagosur në kufirin me Greqinë, në Ersekë, (ku iu
vranë dy shokë, njëri nga të cilët shkodran), u gjend si shpëtimtar prej Zotit
një bari me zemër të madhe, që kur e pa të përgjakur e të përbaltur dhe të pamundur
për t’u ngritur në këmbë, nuk shkoi ta dorëzonte në postën kufitare, por e mori
në stan.
E mjekoi, e mbështolli me gunë dhe e
përcolli mbi mushkë përmes mjegullave e shirave nëpër grykat e maleve, disa
ditë udhë, që nga Erseka në Përmet, Gjirokastër e deri në Himarë,
madje deri tek pragu i shtëpisë së tij në Qeparo. Dhe, bariu i maleve të
Kolonjës, nuk pranoi të merrte kurrgjë si shpërblim.
Ai
bari që dëshironte të mbetej anonim, një njeri me shëmbëlltyrën e shpirtmadhësisë
njerëzore, ushqeu tek ai mirësi e humanizëm, ndaj tërë jetën e tij
u përpoq të ndiqte shembullin e bariut shpëtimtar të maleve të Kolonjës, “edhe
flori të kishe mund t’ia besoje Mitron”, thotë me të drejtë në një
shkrim, miku i tij himariot Kleanthi Dede.
Dhimitër
Gjoka e kërkoi bariun e Kolonjës në vitet e demokracisë, edhe në Athinë i
pyeste kolonjarët, por nuk arriti që nuk arriti ta gjente për t’ia
shpërblyer mirësinë, për t’i bërë gjithshtu një fotografi që ta botuar në
"Egnatia", siç më thoshte shpesh, ta dinin të gjithë se çfarë
mirësie fsheh shpirti i njeriut të thjeshtë, i një bariu të Kolonjës. E këto
ishin virtute që emigrantët por edhe grekët duhej të mësonin për të shuar
atë ndjenjën e keqe të urrejtjes që injektonte mjaft herë shtypi
e televizioni grek duke përshkruar egërsi shqiptare e duke injektuar madje
një farë ndjenje përbuzjeje, çfarë u pa lemerishëm në fshatin Kryekuq pranë
Athinës, ku masivisht u ndoqën emigrantët, ku me pushkë, e ku me hunj, si
heretikët në mesjetë.
Për këto gjëra bisedonim
shpesh herë me mikun tim qeparotas, i cili kur nisi bashkëpunimin me
"Egnatian", më kërkoi t’i gjeja një pseudonim letrar për përshkrimet dhe
poezitë e tij. I thashë se ‘ty fshati të njeh për Mitro, i shtojmë emrin
e fshatit tënd, kështu që kushdo që të njeh e di se ky Mitro
Qeparoi je ti e asnjë tjetër. Edhe emri i fshatit tënd bëhet i dashur për
emigrantët kur t’i lexojnë shkrimet e tua, por kush e di, mbase vjen një
ditë që vetë bariu i Kolonjës të kërkon nëpërmjet gazetës, se edhe ai nuk
e harron kurrë emrin e fshatit bregdetas.’
E pëlqeu këtë gjetje, miku im
himariot, që e bëri si emër të dytë e tani kushdo në Himarë, në
Athinë, e madje edhe këtu tek himariotët e Amerikës, po t’ua përmendësh
Mitro Qeparoin e dinë se për ke është fjala.
Në një nga prej të dielave, kur
kishim vajtur në Monastiraq për të shitur "Egnatian", Mitro
Qeparoin nga larg e pikasi policia me gazeta shqiptare në duar, të cilat mbase
mendohej se ishin sjellë nga Shqipëria. Policët me dinakëri po përpiqeshin
ta lokalizonin në mes të turmës, e madje për një çast e mbërthyen, por Mitro
Qeparoi me zgjuarësi arriti t'u shpëtojë dhe erdhi tek unë.
- Desh më kapën,- më tha-, po
u ika. Ma kanë bërë dorën plagë.
I fshehëm gazetat e mbetura, u zhdukëm bashkë përmes
njerëzve, si shokë të mirë e besnikë të njeri-tjetrit. Nuk e harroj sa të vdes
atë ditë, sepse ishte dita kur shfaqej virtuti i njeriut me cilësi të larta
morale.
Të dielën tjetër erdhi prapë Dhimitri në shtëpinë time, në
rrugën Filolao, pranë Kishës Aj Artemio, e më tha: "Ngrihu
nga gjumi mor shkodran, mor burrë malsie, se shqiptarët kanë dalë në Monastiraq
e duan gazetën ‘Egnatia’."
Thënë të drejtën, nuk
e prisja të vinte atë ditë Mitro Qeparoi. Ngula këmbë që të veja vetëm atë
të diel, por nuk më la. ‘Të kam vëllanë tim - më tha - Nuk të lë vetëm. Mua nuk
më la bariu kur mund t’i ikte koka atij e mua bashkë, e jo më, të lë unë ty.
Punë që nuk bëhet. Po sikur të të ndodhë gjë ty, më mbulon turpi se jemi
shqiptarë e vëllezër.
E dolëm prap në mes të rrezikut, se dihej çdo të bëhej po
të na pikasnin sërish ata të policisë së Micotaqit, nacionalistët më të tërbuar
të "Stohos" të Kapsalit.
Kjo është
miqësia. Ky është himarioti i vërtetë. Ky është qeparotasi që nderon jo vetëm
fshatin e krahinën e tij, por edhe emrin shqiptar anë e mbanë Shqipërisë.
Ato vite të "Egnatia-s", ishin kohë të
vështira… vite kur shfaqeshin dukshëm cilësitë njerëzore, si virtutet ashtu
edhe dobësitë në karakter.
Emigracioni, në esencë, ishte guri i provës së madhe për
karakterin njerëzor…
Boston, 10 mars 2004
